Vier-in-één

Even snel wat boeken op een rijtje, hierna zijn de Libris-genomineerden aan de beurt.

P.F. Thomése – De weldoener

Een mislukt componist vindt een meisje waarvan hij aanvankelijk denkt dat ze dood is. Wanneer hij ontdekt dat ze nog leeft, besluit hij haar voor zichzelf te houden. Wat volgt: een oudere man die elke minuut van de dag aan een jong meisje denkt, en een meisje dat blijkbaar geen eigen wil heeft en zich schikt naar de wensen van de man. Twee mensen waar ik me meer en meer aan ging ergeren, al maakten ze deel uit van een goedgeschreven verhaal.

P.F. Thomése, De weldoener (2010). Uitgeverij Contact, ISBN: 9789025435431, 348 pagina’s.

Lars Saabye Christensen – De walrus

De walrus is een soort vervolg op Christensens Yesterday, een roman over vier jongens die fan zijn van The beatles, maar vooral in de eerste helft is het verhaal zo warrig dat die connectie alleen maar voor meer verwarring zorgt. Na de eerste helft wordt het verhaal logischer en wordt de connectie met Yesterday duidelijk, maar het is dan te laat om het boek nog te redden. Misschien is het boek beter bij een tweede keer lezen.

Lars Saabye Christensen, De walrus (2010). De Geus, ISBN: 9789044513578, 406 pagina’s.

Yasunari Kawabata – De schone slaapsters

Een oudere man bezoekt het huis van de schone slaapsters. Oude mannen betalen om hier naast een mooi slapen meisje te mogen liggen. De oude man maakt hier meerdere keren gebruik van. ’s Nachts denkt hij na over zijn leven en liefdes. Nog zo’n oude man, maar De schone slaapsters is beter en interessanter dan De weldoener.

Yasunari Kawabata, De schone slaapsters (1987). Meulenhoff, ISBN: 9029037814, 119 pagina’s.

Jane Austen – Persuasion

Een jonge vrouw komt een oude liefde tegen, die ze ooit heeft afgewezen. Het einde is vrij gemakkelijk te voorspellen, maar Jane Austen stelt nooit teleur met haar vertelkunsten. Mijn geheugen heeft me wel in de steek gelaten. Ik heb jarenlang Persuasion en Sense and sensibility met elkaar verward. Oeps. Kort hierna keek ik een verfilming van Mansfield Park dus nu ga ik die waarschijnlijk met Persuasion verwarren.

Over tijdreizigers, Lisbeth Salander & Emma

Ik had een korte update beloofd over de boeken die ik de afgelopen tijd gelezen heb. Vanmorgen las ik er weer een uit, dus werd het tijd om die belofte waar te maken.

Stieg Larsson – Mannen die vrouwen haten (Millennium #1)

Het lijkt wel alsof iedereen die ik ken dit boek al heeft gelezen en nu kan ik er eindelijk over meepraten. Blomkvist en Salander zijn een fantastisch duo, maar helaas wel een duo waar je een half boek op moet wachten. Daarvoor bevat het boek vooral veel Blomkvist en een klein beetje Salander. En dat terwijl Salander het interessantste personage van de twee is.

Waar ik me in dit boek ook vreselijk aan heb zitten ergeren is de schrijfstijl. Het boek is gewoon absoluut niet goed geschreven. Gelukkig kwam het verhaal na een tijdje ploegen goed op gang. Het kwam zo goed op gang dat ik de slechte schrijfstijl bijna ben vergeten. Ik kan veel kritiek leveren op dit boek, maar het spannende en interessante verhaal walst daar zo over heen. Een heerlijk snel boek voor tussendoor.

Kurt Vonnegut – Slaughterhouse-Five

De hoofdpersoon in Slaughterhouse-Five, Billy Pilgrim, heeft last van een eigenaardige aandoening. Hij is een tijdreiziger die voortdurend heen en weer door de tijd flitst, naar verschillende momenten in zijn leven. De mensen om hem heen merken hier niets van, omdat het niet zijn lichaam is dat door de tijd reist, maar zijn bewustzijn. Billy is ook ontvoerd geweest door aliens, voor wie dat soort tijdreizen volkomen normaal is, die hem op hun planeet tentoon hebben gesteld in een kooi.

In Slaughterhouse-Five wordt verteld hoe Billy tijdens de Tweede Wereldoorlog in Dresden gevangen heeft gezeten. Hij zat daar vast in een slachthuis in de periode dat de stad gebombardeerd werd. Toen hij daar zat had hij al last van zijn aandoening, waardoor in het boek eigenlijk zijn hele leven beschreven wordt en niet alleen zijn tijd in Dresden.

Het idee voor deze roman vind ik nog steeds erg interessant, maar op de een of andere manier vond ik het boek zelf niet zo. Er zijn geen punten die ik aan kan wijzen, waarvan ik kan zeggen dat er iets mis mee was, het is gewoon allemaal een beetje ‘meh.’ Ik had meer verwacht, al weet ik niet waarvan.

Jane Austen – Emma

En toen kwam Emma. Emma, die niet iedereen even sympathiek zal vinden omdat ze zich zo met het leven van anderen bemoeit en zichzelf als het middelpunt van haar wereldje ziet. Emma, die leert dat het niet aan haar is de levens van anderen te besturen, en die ook nog een leuke man scoort. Maar dan op z’n Jane Austens

Als er één schrijfster is die me nog nooit teleurgesteld heeft, en waarvan ik weet dat ze me ook nooit teleur zal stellen omdat ik al haar boeken al gelezen heb, dan is het Jane Austen. Tijdens het lezen had ik beelden uit verschillende bewerkingen van het boek in mijn hoofd. Je zou verwachten dat dat irritant is, maar het voegde juist een extra dimensie toe. Nu heb ik zin om Clueless nog een keer te gaan kijken.

Ik heb ook nog wat boeken uit de bibliotheek gehaald, voor het weekje kerstvakantie dat ik mezelf ga geven: het tweede deel uit de Millennium serie en Zwarte winter (Doomsday Book) van Connie Willis, over een studente die een tijdreis naar de middeleeuwen maakt.

Lost in Austen

Heb je je ook wel eens afgevraagd hoe het zou zijn om in Jane Austens wereld te leven? Ondanks de, in onze ogen, primitieve omstandigheden is het door de hoffelijke manier waarop mensen met elkaar omgaan – en de mooie jurken natuurlijk! – een aantrekkelijk alternatief. Mensen buigen nog netjes voor elkaar, je wordt niet bijna overreden door een auto wanneer je oversteekt en je hoeft niet altijd bereikbaar te zijn. Daar tegenover staan dan wel de snobistische rijke mensen die er trots op zijn dat ze nooit iets hoeven te doen en niet wensen om te gaan met mensen die minder geld hebben of zelfs moeten werken voor hun geld. Daarnaast zijn er ook nog de Wickhams en de Willoughby’s die anderen, en dan vooral 15 of 16-jarige meisjes, gebruiken.

Wanneer je nog steeds denkt dat het wel interessant zou kunnen zijn om eens een bezoekje te brengen aan de wereld van de boeken van Jane Austen zou je een keer moeten kijken naar de Britse serie Lost in Austen. De hoofdpersoon uit die serie komt terecht in Pride and Prejudice, haar favoriete boek. Wat ze over die wereld heeft gelezen in het boek blijkt niet altijd de volledige waarheid te zijn en brengt haar soms in de problemen doordat ze vindt dat ze er voor moet zorgen dat alles precies zo gaat als in het boek staat. Dan zijn er ook nog de normale tijdreizigersproblemen. Hoe verklaar je dat je zomaar uit het niets op bent komen duiken in vreemde kleren en pratend in een vreemd dialect? Hoe kom je weer terug? En hoe kun je in 19e eeuws Engeland fatsoenlijk je tanden poetsen en je benen scheren?

Sense and sensibility

Illustratie door Hugh Thomson (1860-1920)

Toen ik Jane Austens boeken voor het eerst las las ik ze allemaal achter elkaar. Zo mooi vond ik ze. Het gevolg was dat alle verschillende boeken in mijn hoofd door elkaar zijn gaan lopen. Alleen door de tv en film-adaptaties kon ik de verschillende boeken uit elkaar houden. Daarom ben ik bezig Jane Austens boeken te herlezen. Pride & Prejudice had ik al meerdere keren gelezen en eerder dit jaar heb ik Northanger Abbey gelezen. Nu was Sense and Sensibility aan de beurt.

Hoofdpersonen in Sense and Sensibility zijn de zussen Elinor en Marianne. De twee zussen verschillen erg van elkaar. Elinor is de verstandige van de twee en denkt eerst aan anderen voordat ze zich overgeeft aan haar eigen verlangens en gevoelens. Marianne is jonger dan Elinor en geeft zich juist wel aan haar gevoelens over. Wanneer ze gelukkig is is ze ook echt gelukkig, maar als er iets ergs gebeurd valt zij het diepste. Die verschillende persoonlijkheden komen duidelijk naar voren wanneer ze allebei verliefd worden en ze allebei verschillende obstakels moeten overwinnen in die liefde. Door hun ervaringen leren ze veel over zichzelf en elkaar en ontwikkelen ze zich ook verder.

Natuurlijk gaan Jane Austens boeken niet alleen maar over liefdesverhalen. Jane Austen geeft ook prachtige karakterschetsen en een lichte satire op de maatschappij. Dat doet ze ook in Sense and Sensibility. Sommige personages lijken wel verdacht veel op personages uit andere boeken en worden daardoor misschien wel een beetje typetjes, maar Jane Austens schrijfstijl maakt dat allemaal weer goed. De illustraties van Hugh Thompson passen perfect bij het verhaal en dragen alleen maar bij aan de sfeer die Jane Austen creëert.

Wanneer je nog nooit een boek van Jane Austen hebt gelezen ga je dan eerst schamen, maar zoek er dan snel een op. Pride and Prejudice (Trots en Vooroordeel in de Nederlandse vertaling) wordt terecht vaak als de beste gezien. Sense and Sensibility is vertaald als Verstand en Onverstand en als Verstand en Gevoel.

Northanger Abbey

Jane Austen staat vooral bekend om de liefdesverhalen die ze geschreven heeft. Dat is echter niet waar haar grote kracht ligt zoals Fran Lebowitz in deze video uitlegt. Austen was een intelligente vrouw die veel meer te bieden heeft dan een romantisch verhaal. Northanger Abbey gaat dan ook niet zomaar over de avonturen van hoofdpersoon Catherine Morland en of zij een goed huwelijk zal kunnen sluiten. Northanger Abbey gaat ook over de praktijk van lezen en schrijven.

Door het boek heen heeft Austen het expliciet over de conventies van het schrijven en beschrijft ze Catherine uitdrukkelijk als de ‘heldin’ van het verhaal. Vervolgens wordt Catherine vergeleken met conventionele heldinnen. En daar schort het bij Catherine nog wel eens aan, echt heldinnenmateriaal lijkt ze niet te zijn. De eerste zin velt in dat opzicht al een oordeel: ‘No one who had ever seen Catherine Morland in her infancy, would have supposed her born to be a heroine.’ Nee, met Catherine introduceert Austen geen conventionele heldin.

Austen schrijft dan ook geen conventionele roman. De conventionele romans zijn de romans die Catherine leest, die van Mrs. Radcliffe en haar navolgers. De heldinnen in deze romans komen bijvoorbeeld te overnachten in een oud kasteel of klooster, waar dan onder de oppervlakte en in de nacht allerlei zaken gebeuren. Catherine gaat zo op in deze romans dat wanneer zij bij haar vrienden de Tilney’s op Northanger Abbey logeert zij de oude abdij meteen associeert met het soort zaken dat in haar geliefde romans voorkomt. De wildste theorieën bevolken haar gedachten, maar de werkelijkheid blijkt heel anders te zijn dan in haar boeken.

Door deze middelen te gebruiken geeft Austen een parodie op de in haar tijd populaire en ook door haar heldin gelezen gothic novels. Voorbeelden van bekende en ook nu nog gelezen gothic novels zijn Rebecca en Jane Eyre. Allebei gaan ze over een jonge vrouw die in een nieuw huis komt wonen waar het niet helemaal pluis is.

Een paar voorbeelden te hebben gelezen van gothic novels zal zeker helpen bij het waarderen van Northanger Abbey, maar het boek is ook op zichzelf al erg onderhoudend. Zelfs als het je alleen om het liefdesverhaal gaat. De eerste keer was dat ook voor mij de belangrijkste reden om het boek te lezen. Alle Austens zelfs. Nu geniet ik ervan om ze opnieuw te bezoeken en er nieuwe dingen in te ontdekken, want ze hebben zoveel meer te bieden.

Ignorance is bliss?

A woman especially, if she have the misfortune of knowing any thing, should conceal it as well as she can.

Aldus Jane Austen in Northanger Abbey. Vervolgens gaat ze ertoe over de heldin van het boek, Catherine Morland, te prijzen. Zij is inderdaad niet het slimste meisje, maar wanneer dit gepaard wordt aan een mooi uiterlijk, welke man kan haar dan weerstaan? En inderdaad, Mr. Tilney is maar al te genegen om haar alles te vergeven en uitleg te geven waar mogelijk.

In Pride and Prejudice wordt gesproken over al de accomplishments die jongedames hebben. Ze kunnen borduren, tekenen, zingen, piano spelen, schilderen en wat niet allemaal meer. Toch zijn het vaardigheden die geen echt doel lijken te dienen. Ja, je kunt er al die andere rijke meisjes die niks anders te doen hebben dan elkaar te bezoeken de loef mee afsteken en wie weet een jongeman met een goed fortuin binnenhalen met je pianospel, maar buiten die sociale kringen en in de grote wereld zijn ze vrij nutteloos. Wie geen geld heeft om te eten maakt zich er niet druk om of je een kamerscherm kunt beschilderen. Waarom zou je? Inzicht in de grotere dingen van deze aarde krijg je er ook al niet mee, tenzij je het lezen van serieuze boeken, niet novels, toevoegt aan het lijstje.

De vaardigheden die jongedames worden aangereikt hebben dus een hele beperkte rijkwijdte en zorgen ervoor dat zij tegelijkertijd accomplished en op een charmante manier onnozel kunnen zijn. Geeft Austen hier werkelijk de voorkeur aan? Waarschijnlijk niet, zij was zelf ook zeker niet op haar achterhoofd gevallen en dat blijkt ook wel uit haar boeken. Ook haar heldinnen, Elizabeth Bennet bijvoorbeeld, kunnen geprezen worden om hun intelligentie, al spelen ze dan niet perfect piano en beschilderen ze geen kamerschermen. Eerder is het een observatie over de gang van zaken in de werkelijkheid, hier schertsend geïllustreerd. Daarmee is ook meteen de charme van Jane Austen geïllustreerd, de manier waarop zij de maatschappij beschrijft waarin haar heldinnen zich begeven, aan de oppervlakte serieus en minutieus, maar doorvlochten met humor en schertsende kritiek

Herlezen

Herlezen, ik ben er zelf regelmatig schuldig aan, maar niet iedereen snapt wat er nu zo leuk aan is een boek voor een tweede of derde keer of nog vaker te lezen. Is dat niet saai, een boek herlezen? Je weet immers al wat er gaat gebeuren. Ja, vaak wel. Dat is ook een van de charmes van herlezen. Bij het herlezen gaat het misschien niet zozeer om het plot, maar om de manier waarop de gebeurtenissen beschreven worden. Bovendien vallen je bij een herlezing vaak dingen op die je eerder niet had gezien en die een nieuw licht op het boek werpen. Andere keren herlees je omdat je nog weet wat er gebeurde en je al die gebeurtenissen graag wilt herbeleven.

Ik ben op dit moment bezig in Northanger Abbey van Jane Austen, voor de tweede keer. Het verhaal ken ik inderdaad nog, maar de verhalen van Jane Austen lijken wel geschreven om herlezen te worden. Het zijn het soort gebeurtenissen die je graag nog een keer wilt beleven. Bovendien heeft ze een prachtige manier van beschrijven, serieus en grappig tegelijk.

Het andere boek waarin ik op dit moment bezig ben is Dom Casmurro van Machado de Assis. Dat is ook een liefdesverhaal, in de vorm van een fictionele biografie. Ik ben nog niet erg ver, maar tot nu toe ziet het er interessant uit.

Beide boeken, Northanger Abbey en Dom Casmurro, hebben metafictionele elementen. De heldin van Northanger Abbey leest graag spannende boeken en die voorliefde speelt ook een belangrijke rol in het verhaal. In Dom Casmurro heeft de verteller het expliciet over het schrijfproces. Zo heeft het eerste hoofdstuk “De titel” en legt hij hierin uit hoe hij aan de titel is gekomen en waarom hij hem gebruikt.